XX WIEK - strona główna
Leżący na granicy dzisiejszej Wielkopolski i Ziemi Lubuskiej Krzyż powstał w XIX wieku jako niemiecka osada kolejarska na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych. Kolej zawsze odgrywała tu dużą rolę: na długo przed formalnym uzyskaniem praw miejskich w 1936 roku Kreuz tętnił życiem, a ton nadawali mu kolejarze i handlowcy. W 1919 roku w wyniku ustaleń Traktatu Wersalskiego granicę polsko-niemiecką ustanowiono na Noteci – tuż obok Kreuz, który pozostał po stronie niemieckiej i zaczął pełnić funkcję punk
W 1938 roku na skutek polityki prowadzonej przez nazistowskie Niemcy z Kreuz zniknęli Żydzi – ich majątek został skonfiskowany, a oni sami zmuszeni do wyjazdu. W 1939 roku, po wybuchu wojny, w Kreuz pojawili się polscy robotnicy przymusowi z okolicznych wsi. Pracowali w warsztatach rzemieślniczych i gospodarstwach rolnych, zastępując niejednokrotnie niemieckich mężczyzn, którzy jeden po drugim trafiali na front. Gdy w styczniu 1945 roku do Kreuz zbliżała się Armia Czerwona, większość Niemców, głównie ludzi
Po przejściu frontu, wiosną 1945, wielu uciekinierów z Kreuz zdecydowało się na powrót do rodzinnego miasta – w dużej części zniszczonego i spalonego przez wojska radzieckie. Gorsze od zniszczeń było to, że dawne Kreuz nagle przestało istnieć – miasto nazywało się teraz Krzyż i znajdowało się pod polską administracją. Faktyczną władzę sprawowała w mieście Armia Czerwona, zaś koleją zarządzali polscy kolejarze z Poznania. Niemcy, którzy wrócili do Krzyża, w większości pracowali przymusowo dla Sowietów i Pol
XX WIEK - strona główna